Pierwszy dzień obrad XI Kongresu Finansowania Nieruchomości podsumował Prezes Centrum Prawa Bankowego i Informacji, Jacek Furga. – Program był rzeczywiście bogaty i interesujący – stwierdził Prezes CPBiI – począwszy od wystąpienia Prezesa ZBP Krzysztofa Pietraszkiewicza i jego przekornego stwierdzenia „co robić”, skoro od wielu lat mówimy o tym samym i efekty nie są satysfakcjonujące. Czy mamy się rozejść i iść do domów, czy nadal rozmawiać?

Niestety – niektórzy spośród organizatorów podobnych seminariów w Polsce dali za wygraną, ulegając bezwładowi wszechogarniającej biurokracji: – Wielu organizatorów imprez tego typu, które były do tej pory ciekawym forum wymiany informacji dla uczestników rynku nieruchomości – w szczególności mieszkaniowego – przed kilkoma laty podjęło decyzję o niekontynuowaniu pewnych konferencji. Była na przykład bardzo dobra konferencja spalska – od dwóch lat tego wydarzenia już nie ma. Organizatorzy stwierdzili, że konferencja ta odbywała się przez dwadzieścia lat – przez te dwadzieścia lat ciągle mówiono o tym samym, do urzędów i władz ustawodawczych co roku zgłaszano te same postulaty, pokazywano te same argumenty i efektów nie widać. Dziś Pan Prezes Jerzy Bańka raczył przypomnieć ustawę o odwróconym kredycie hipotecznym – to był pomysł Związku Banków Polskich z roku 2001. Mamy rok 2014 – dziś się zastanawiamy, czy coś w ogóle wyjdzie z tego projektu po przyjęciu ustawy w takiej postaci.

Niezależnie od postawy administracji publicznej, troska o kondycję finansowania nieruchomości w Polsce jest również powinnością samych bankowców: Tutaj jestem w pełni za tym co powiedział Pan Prezes Pietraszkiewicz: mamy obowiązek i musimy o to dbać. Jako Związek Banków Polskich szczególną wagę przywiązujemy do finansowania mieszkalnictwa, to jest bardzo istotny segment działalności całego sektora bankowego. W sposób uporządkowany i konsekwentny od roku 2010 aktualizujemy – jako ZBP – rekomendacje mieszkaniowe, i za każdą zmianą – niekoniecznie rządu, ale na pewno osób odpowiedzialnych na tym czy innym stanowisku przesyłamy komplet dokumentów – stwierdził Jacek Furga. – Tym bardziej cieszy mnie wystąpienie naszego gościa, Wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego Andrzeja Raczko. Takich ludzi nam potrzeba, i myślę, że takich ludzi musimy szukać w tych instytucjach – jako partnerów do tego, o czym rozmawiamy teraz – i o czym będziemy rozmawiać jutro. Rzeczywiście - ciekawe wnioski i mnóstwo nowych informacji. To, co do nas dotarło z wystąpienia Pana Andrzeja Raczko, to przesłanie: nie bójmy się finansowania mieszkalnictwa. Kiedyś funkcjonowało – niemodne już dzisiaj – hasło „Budownictwo mieszkaniowe kołem zamachowym gospodarki”. Dziś wielu polityków, urzędników twierdzi: – Skończmy z tym hasłem, to nie jest prawda. Proszę Państwa, sięgnijmy do historii – to hasło naprawdę działało i jest szansa, aby zadziałało również teraz, w Polsce. Żadna inna gałąź gospodarki tak nie wiąże siły roboczej, tak silnie nie korzysta z lokalnych środków i materiałów dostępnych na lokalnych rynkach i nie daje takiej pracochłonności jak budownictwo, jak budowanie mieszkań. To jest szansa dla nas wszystkich – a dla sektora bankowego przede wszystkim – tak Prezes Centrum AMRON podsumował wystąpienie Andrzeja Raczko, przypominając jednocześnie, ze przedstawiciel NBP pozytywnie ocenił koncepcję wprowadzenia w Polsce kas budowlanych.

Zdaniem Jacka Furgi, pierwszy panel przedstawił całkiem nowatorskie odejście do problemu kredytów nieregularnych – i do kredytobiorców, zalegających ze spłatą rat. – To dla nas, Związku Banków Polskich i Centrum Prawa Bankowego i Informacji, nowe wyzwanie – edukacja kredytobiorców i bankowców. Dziś kiedy dłużnik czuje, że ma problem ze spłatą, albo już zalega z pierwszą ratą – jego reakcja jest zazwyczaj taka, ze nie odbiera listów poleconych, nie odbiera połączeń z nieznanych numerów, żeby się nie dowiedzieć, ze został dłużnikiem nieregularnym. On tego kontaktu się boi. (..) Jako Komitet Finansowania Nieruchomości wspólnie z Centrum AMRON (...) myślimy nad koncepcją bankowej platformy nieruchomości – jako pewnej instytucjonalizacji i restrukturyzacji dla całego sektora bankowego, tworzony centralnie przy ZBP. (…) Wniosek jest jeden – odchodzimy od windykacji, szukamy restrukturyzacji, polubownych rozwiązań z korzyścią dla wszystkich zainteresowanych stron.

Z dużą uwagą przysłuchiwałem się dyskusji prowadzonej przez Prezesa Jerzego Bańkę – stwierdził Prezes CPBiI, nawiązując do przedłużających się prac nad przepisami udrażniającymi emisję listów zastawnych: – Nad nowelizacją ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych pracujemy od sześciu lat. Jeśli ja dzisiaj słyszę, że cały czas jest to w uzgodnieniach – to boję się, ze te pięć grup bankowych, które zdecydowały się na uruchomienie banku hipotecznego, znowu będą kolejnymi „bankami hipotetycznymi”. (…) Odwrócony kredyt hipoteczny – zgadzam się całkowicie z Panem Prezesem Bańką – będzie to benchmark dla rodzin, hasło: „nie chcesz tracić mieszkania dziadków, teściów, rodziców – to o nie zadbaj” – stwierdził Jacek Furga.

- Wreszcie ostatnie wystąpienie Pana Dyrektora Reicha (…) „Profetyzm” – zaskoczył mnie Pan Dyrektor takim filozoficznym podejściem, ale ono znakomicie przekłada się na tematykę, o której mówiłem – zakończył podsumowanie pierwszego dnia obrad Kongresu Prezes Jacek Furga.

Prezes Centrum Prawa Bankowego i Informacji zabrał również głos podczas wieczornej gali, połączonej z rozdaniem statuetek z okazji 10-lecia AMRON. – Dzisiaj finalizujemy obchody dziesięciolecia funkcjonowania operacyjnego systemu AMRON – przypomniał Prezes Jacek Furga. – Obecnie AMRON to największa i jedyna międzybankowa baza informacji o cenach i wartościach nieruchomości. Tak się szczęśliwie złożyło, że w tym jubileuszowym roku przekroczyliśmy 2 miliony informacji o nieruchomościach. 21 edycji raportu AMRON/SARFiN jest już za nami. Wchodzimy na nowe obszary: w tej chwili wchodzimy w branżę pośrednictwa w wycenach nieruchomości (…) to nie jest nasze ostatnie słowo, będziemy poszerzali naszą ofertę.

Bożenna Chlabicz, Redaktor naczelny kwartalnika „Finansowanie Nieruchomości” – który również w tym roku obchodzi 10-lecie działalności – przypomniała początki tego czasopisma: – We wstępnym artykule pisaliśmy: – Powołanie tego pisma do życia jest konsekwencja dotychczasowych starań, działań, podejmowanych przez Komitet Finansowania Nieruchomości Związku Banków Polskich na rzecz rozwoju rynku nieruchomości w Polsce.

Przygotowaliśmy je z myślą o bankowcach, pośrednikach nieruchomości, rzeczoznawcach, deweloperach, zarządcach nieruchomości, ubezpieczycielach, pracownikach funduszy inwestycyjnych oraz funduszy emerytalnych. Wraz ze wszystkimi naszymi autorami i czytelnikami, z bardzo licznym gronem wybitnych teoretyków i praktyków tego rynku, uczyliśmy się i poznawaliśmy przez te dziesięć lat. Dzisiejsze spotkanie to okazja, by podziękować tym osobom, dzięki którym ten kwartalnik powstał i istnieje do dzisiaj – powiedziała Bożenna Chlabicz, wymieniając Przewodniczącego Rady Programowej czasopisma dr Zbigniewa Krysiaka, obecnych i byłych członków rady: prof. Marka Bryksa, dr Piotra Cyburta, prof. Józefa Czaję, prof. Krzysztofa Jajugę, prof. Stanisława Kasiewicza, prof. Jacka Łaszka , prof. Jerzego Nowakowskiego, prof. Leszka Pawłowicza, dr Agnieszkę Tułodziecką, dr Zbigniewa Wierzbickiego, Andrzeja Wolskiego oraz prof. Jolantę Zombirt, Piotra Grobelnego, Romana Maszczyka, prof. Małgorzatę Zalewską, dr Jacka Furgę, dr Władysława Jana Brzeskiego oraz Tomasza Ciodyka oraz ekspertów: Bolesława Melucha i Roberta Nowaka. – Wymieniam te wszystkie osoby, ponieważ trudno wyobrazić sobie inną formę podziękowania.

Laureatem tegorocznej nagrody kwartalnika Finansowanie Nieruchomości „Szklane Domy 2014” został dr Piotr Cyburt – Prezes mBanku Hipotecznego.

Jubileuszowe statuetki 10 lecia AMRON otrzymali:

a) w kategorii „Regulatorzy”:
- Wojciech Kwaśniak, Wiceprzewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego,
- Andrzej Reich, Dyrektor Departamentu Regulacji Bankowych, Instytucji Płatniczych i SKOK w KNF,

b) w kategorii „Ojcowie założyciele”:
- Teresa Hildebrand – Wrzesień, Doradca Prezesa ZBP, przez wiele lat Prezes CPBiI, współtwórca nowoczesnego prawa bankowego,
- Jan Robert Nowak, Dyrektor Departamentu Wycen i Analiz Rynku Nieruchomości mBanku Hipotecznego, architekt i budowniczy Systemu AMRON,
- Agnieszka Górska-Olejarz, Dyrektor w firmie Emerson Evaluation, koordynator i współtwórca projektu AMRON w początkowej fazie rozwoju,
- Ryszard Ferenc, informatyk, do roku 2006 Członek Zespołu ds. AMRON,

c) w kategorii „Pozytywiści”:
- Robert Fedek – Starszy Specjalista w Centrum Analiz i Oceny Ryzyka Kredytowego, Biura Oceny i Weryfikacji Zabezpieczeń PKO BP
- Elżbieta Sołtys – Dyrektor Centrum Wyceny Nieruchomości w Departamencie ryzyka Kredytowego Klientów Indywidualnych Deutsche Bank Polska,
- Jarosław Pojawa – Dyrektor ds. Zabezpieczeń Klientów Detalicznych Raifffeisen Bank Polska,
- Anna Preis – Menedżer Ryzyka Kredytowego w Credit Agricole Bank Polska,
- Leszek Borkowski – Senior Business Manager w Departamencie Zarządzania Kredytowym Ryzykiem Detalicznym w ING Banku Śląskim,
- Krzysztof Zagubień – Specjalista w Departamencie Ryzyka w Banku Millennium,
- Grażyna Miller-Wolska – Naczelnik Wydziału Monitorowania i InformacjiKredytowej Centrum Operacji i Rozliczeń w BGK,
- Krzysztof Kacprzak – Kierownik w Departamencie Zarządzania Ryzykiem Kredytowym i Operacyjnym w DnB Bank Polska.

d) w kategorii „Pionierzy wśród rzeczoznawców majątkowych”:
- Hanna Antczak,
- Robert Taciak,
- Krzysztof Furman,
- Artur Stypka,
- Tomasz Józefko.

Nagrodę Specjalną „Medialna Twarz”, przyznaną za propagowanie systemu AMRON, otrzymał Prezes Centrum Prawa Bankowego i Informacji – dr Jacek Furga.

Drugi dzień obrad XI Kongresu Finansowania Nieruchomości Mieszkaniowych rozpoczęła prezentacja najnowszego raportu AMRON/SARFiN, obejmującego kredyty mieszkaniowe i ceny transakcyjne nieruchomości za trzeci kwartał 2014 roku. Prezes CPBiI Jacek Furga przypomniał, że w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, spadła zarówno liczba podpisanych umów kredytowych – o 2102, jak również łączna wartość zaciągniętych kredytów; spadek wartości w stosunku rocznym wyniósł ponad 299 mln złotych.

Równolegle napływały optymistyczne informacje od deweloperów; liczba sprzedawanych mieszkań rośnie, a firmy deweloperskie porównują obecny poziom sprzedaży z dobrymi dla pierwotnego rynku nieruchomości latami 2007-2008. O czym świadczy ta rozbieżność? Coraz więcej nieruchomości nabywanych jest bez udziału kredytów: z własnych oszczędności, w tym również środków wycofywanych z banków lub produktów inwestycyjnych – twierdzi Prezes CPBiI. Średnia wartość kredytów od kilku już lat pozostaje na tym samym poziomie – w skali całego kraju wynosi ona około 200 tysięcy złotych.

W wyniku nowych uregulowań pośród nowo zawieranych umów kredytowych niemal całkowicie znikły kredyty walutowe. Efektem zapowiadanych zmian jest również spadek wartości wskaźnika LtV. Zmiany w tym zakresie pokazują, że inwestor będzie musiał dysponować na wejściu kwotą od kilkunastu do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. – Konieczne będzie budowanie skłonności do oszczędzania – podkreśla Jacek Furga. Zwiększenie poziomu oszczędności jest konieczne również z uwagi na – fatalną obecnie – relację depozytów (w większości krótkoterminowych) do kredytów. – Relacja ta się bardzo pogorszyła i dalej nie może utrzymywać się na tym poziomie – stwierdził Prezes CPBiI.

Systematycznemu oszczędzaniu poświęcona była również następna prezentacja. Piotr Tadeusz Kwiatkowski, Prezes Zarządu TNS Polska, przedstawił wyniki badania zatytułowanego „Oszczędzanie długoterminowe – opinie, postawy i oczekiwania polskiego społeczeństwa”.

„Oszczędnością i pracą ludzie się bogacą” – większość Polaków podpisała by się pod tą deklaracją – stwierdził Prezes TNS Polska. Okazuje się jednak, że jak przechodzimy od deklaracji do faktów sytuacja wygląda znacznie mniej optymistycznie. Co powoduje niechęć naszych rodaków do gromadzenia oszczędności? Prelegent wskazał tu na trzy czynniki. Pierwszym są przykre doświadczenia z okresu PRL, kiedy oszczędzanie nie przyniosło rezultatów, a w wielu przypadkach – jak choćby książeczek mieszkaniowych – zakończyło się faktyczną utratą całości lub części zgromadzonych pieniędzy. Drugim zjawiskiem – znacznie bardziej niepokojącym – jest konfrontacja oszczędzania z bardzo silnie promowanym konsumpcjonizmem. Do tych przesłanek dochodzą również obawy związane z niestabilną rzeczywistością ekonomiczną.

Jak poparcie dla oszczędzania przekłada się na liczby? Zdaniem 58 proc. Polaków oszczędzanie ma sens, kiedy nie wiąże się z wyrzeczeniami. 12 procent zakłada, że w ogóle nie ma po co oszczędzać – i tylko 30 proc. zakłada, że zawsze warto coś odłożyć. Nadal jednak odsetek osób uważających, że łatwiej wziąć kredyt niż oszczędzać jest dwukrotnie wyższa aniżeli tych, co myślą odwrotnie – wyniki to odpowiednio 48 i 24 procent.

W ślad za postawami idą konkretne działania. 60 proc. Polaków nic nie odkłada na cele długoterminowe, a 45 proc. nie potrafi regularnie oszczędzać pieniędzy. Wreszcie aż 53 proc. naszych rodaków nie interesuje się w ogóle sposobami oszczędzania.

Problematyce kas oszczędnościowo-budowlanych poświęcona była również debata ekspercka. W panelu, moderowanym przez Prezesa CPBiI Jacka Furgę, udział wzięli: Kazimierz Kleina, Przewodniczący Komisji Budżetu i Finansów Publicznych Senatu RP, Christian König, Prokurent Europejskiej Federacji Kas Oszczędnościowo-Budowlanych, Piotr Tadeusz Kwiatkowski, Prezes Zarządu TNS Polska i Gergely Szeniczey, Dyrektor Pionu Kontroli i Nadzoru Rynku w Węgierskim Banku Narodowym.

Jak paneliści oceniają szanse budowy skłonności do oszczędzania nad Wisłą? - Zdaję sobie sprawę, że program oszczędzania w bankach to bardzo ważna sprawa, powinniśmy do niej przywiązywać dużą wagę. Niestety, mamy brak tradycji oszczędzania lub ta tradycja została złamana – Jako przykład tego drugiego zjawiska Kazimierz Kleina przytoczył wspomniane już, PRL-owskie książeczki mieszkaniowe. Senator przypomniał również, że przez całe lata oszczędzania uczyliśmy się w szkołach. - Konieczny wydaje się powrót do szkolnych książeczek oszczędnościowych; w poprzednich pokoleniach była wręcz rywalizacja na książeczki SKO – stwierdził Kazimierz Kleina. – Jak dzieci oszczędzają nawet przez pół roku uczą się systematyczności.

Przedstawiciel Węgierskiego Banku Narodowego zaprezentował doświadczenia węgierskie w zakresie budowy kas oszczędnościowo budowlanych. Okazuje się, że głównym czynnikiem dobrej jakości tego portfela jest fakt, że inwestycja w kasy budowlane jest po prostu bezpieczna – a dodatkowo wspierana przez państwo. Z drugiej strony owo wsparcie nie stanowi wyjątkowego obciążenia dla budżetu: rząd Węgier wydaje ok. 120 mln euro na dotacje do kas – jest to znacznie poniżej 1 proc. PKB tego państwa.

Jak wygląda nadzór nad systemem kas? – Bank Narodowy stosuje model, który uwzględnia proces zezwoleń. Kasy muszą składać kwartalne sprawozdania, analizujemy jakość inwestycji, adekwatność kapitałową i inne czynniki. Dodatkowo co pięć lat prowadzona jest kontrola dokumentów księgowych kas. Jest to model umiarkowanego zwrotu – co ma na celu gwarantowanie bezpieczeństwa – stwierdził prelegent.

Zdaniem Senatora Kazimierza Kleiny, ostatnia wypowiedź Wicepremiera Janusza Piechocińskiego, że kasy powinny zostać uruchomione, stanowi dobry moment na uruchomienie prac nad tą ustawą. – Musi odbyć się rozmowa między Ministerstwem Gospodarki i Ministerstwem Finansów w tej sprawie – twierdzi prelegent.

Innym wyzwaniem – przynajmniej zdaniem regulatora – jest oczywiście problem ewentualnej likwidacji kas. – Czy taki system da się zatrzymać? Czy da się zatrzymać dofinansowanie? Z tymi pytaniami Jacek Furga zwrócił się do Christiana Königa. – Jeśli akcjonariusze kasy chcieliby ją zlikwidować to oczywiście mogą – ale wiadomo jak trudno zlikwidować bank. Od lat trwa zresztą w Brukseli debata na temat restrukturyzacji upadłych banków; czy bank może być za duży by upaść, jak likwidować banki hipoteczne. Potrzebne jest odpowiednie prawo i zabezpieczenie głównej działalności instytucji która udziela pożyczek na mieszkania – a także zapewnienie odpowiednich reguł, żeby ta instytucja działała bezpiecznie – twierdzi przedstawiciel Europejskiej Federacji Kas Oszczędnościowo-Budowlanych.