We wtorek, 02 sierpnia br., w Belwederze założenia projektu nowej tzw. ustawy frankowej przedstawili m.in. sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Maciej Łopiński oraz prezes Narodowego Banku Polskiego Adam Glapiński. Zaproponowane w projekcie rozwiązania zostały dobrze przyjęte przez sektor bankowy. Ustawa ta z jednej strony ma „ulżyć poszkodowanym frankowiczom”, z drugiej natomiast „zachować stabilność sektora bankowego w Polsce”.
W styczniu br. przedstawiony został prezydencki projekt ustawy "o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki". Przewidywał przeliczenie walutowego kredytu hipotecznego na złote po "sprawiedliwym" kursie. Zakładał trzy rodzaje restrukturyzacji kredytów: dobrowolną, przymusową i przeniesienie własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu. Projekt miał obejmować kredytobiorców, którzy zaciągnęli walutowe kredyty mieszkaniowe na własne potrzeby, wyłączając tym samym posiadaczy kredytobiorców wykorzystujących nieruchomości do działalności gospodarczej.
W opinii KNF opublikowanej w połowie marca br. skutki realizacji projektu w takiej formie zostały ocenione bardzo krytycznie. Komisja uznała, że może on "nie tylko zachwiać stabilnością poszczególnych banków, ale również prowadzić do utraty zaufania do systemu bankowego, a w skrajnym scenariuszu spowodować kryzys finansowy". W związku z taką opinią przymusowe przewalutowanie kredytów walutowych w takiej formie, o jakiej mowa była w poprzedniej wersji ustawy i które obiecywał prezydent m.in. w kampanii wyborczej, zostało odłożone w czasie - przynajmniej o rok. Mają za tym przemawiać poważne przesłanki rynkowe, takie jak słabość sektora bankowego w Unii Europejskiej oraz Brexit. „Po przeprowadzeniu wszystkich pogłębionych analiz stało się jasne, że ustawowe jednorazowe przewalutowanie kredytów walutowych na złote w takich uwarunkowaniach jest niemożliwe” - powiedział szef NBP Adam Glapiński. Podkreślił też, jak bardzo negatywne skutki mogłoby to nieść za sobą dla stabilności systemu finansowego, polskiej waluty i gospodarki. Zaznaczył jednak, że "przewalutowanie kredytów walutowych powinno jednak nastąpić w rozsądnym czasie i będzie miało miejsce".
We wtorek Kancelaria Prezydenta przedstawiła tzw. ustawę frankową. Kwestia przymusowego przewalutowania kredytów istotnie została przesunięta w czasie o rok. Na razie banki będą musiały zwrócić część rat wynikających ze stosowania zawyżonych kursów wymiany walut – obecnie najistotniejszym elementem przygotowanego projektu ustawy frankowej jest uregulowanie tzw. spreadów. Nowy projekt, w stosunku do styczniowej wersji, zakłada zmianę koncepcji przewalutowania kredytów mieszkaniowych i wprowadzenie alternatywnego rozwiązania.
Projekt ustawy przygotowanej przez Kancelarię Prezydenta przewiduje rekompensatę dla kredytobiorców z tytułu tzw. spreadów walutowych (różnicy pomiędzy kursem sprzedaży, a kursem kupna waluty) stosowanych przez banki. Udzielając kredyt w obcej walucie, bank przelicza kredyt po kursie kupna (niższym) waluty kredytu, natomiast przy spłacie bierze pod uwagę dzienny kurs sprzedaży (wyższy) tej waluty. Zgodnie z obecną wersją projektu klient w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy będzie mógł wnioskować o zwrot spreadów. Rekompensaty z tytułu spreadów mają otrzymać posiadacze walutowych kredytów hipotecznych (bez względu na walutę), których wartość w chwili zaciągnięcia nie przekraczała 350 tys. zł na osobę. Banki będą musiały zwrócić swoim klientom różnicę między dopuszczalnym spreadem, a tym, który w rzeczywistości pobrały. Za spread „sprawiedliwy” czyli tzw. uzasadniony zarobek banków, uznany na mocy ustawy został kurs maksymalnie o 0,5 proc. wyższy od tego określanego przez NBP. Zwrot nadpłaconych spreadów obejmie kredyty hipoteczne indeksowane lub denominowane w obcej walucie, udzielone między 1 lipca 2000 roku a 26 sierpnia 2011 roku, kiedy weszła w życie tzw. ustawa antyspreadowa, umożliwiająca bezkosztową spłatę rat kredytu w walucie obcej. Zwrot nastąpi poprzez pomniejszenie salda zadłużenia. Poza zwrotem niesłusznie pobranych rat banki zostaną zobowiązane do zapłacenia połowy odsetek ustawowych.
Ustawa przewiduje dwa etapy postępowania. W pierwszym z nich kredytobiorca, w okresie 6 miesięcy od wejścia w życiu ustawy, składa wniosek do banku o przesłanie mu informacji, czy ten stosował nienależne spready i w jakiej wysokości. Bank w ciągu 30 dni zobligowany będzie do szczegółowego wyliczenia kosztów, jakie konsument poniósł w wyniku zastosowania spreadów oraz do przesłania mu takiej informacji. Informacja ta otwiera kredytobiorcy drogę do ubiegania się o zwrot nadpłaty. W tym celu trzeba będzie złożyć kolejny wniosek do banku, który na wypłatę będzie miał 12 miesięcy.
Zwrot nadpłaty, w świetle projektu, posiadał będzie formę pomniejszenia kapitału pozostałego do spłaty, a w przypadku kredytów z umów wygasłych, nastąpiłaby jego wypłata różnicy w gotówce. Ustawowy zwrot spreadów będzie dotyczył kredytów udzielonych i denominowanych nie tylko we frankach, ale także w innych walutach obcych. Ocenia się, że banki z tytułu nowej ustawy poniosą koszty rzędu 3,6-4,0 mld zł (w przypadku wypłaty ich wszystkim uprawnionym do tego kredytobiorcom).
Ustawę w takiej formie i propozycje dotyczące kredytów walutowych prezes Związku Banków Polskich Krzysztof Pietraszkiewicz ocenił jako korzystne i konstruktywne dla gospodarki oraz banków. Zwrócił uwagę, że autorzy nowego projektu ustawy frankowej wzięli pod uwagę kwestie, których znaczenie ZBP zawsze podkreślał, czyli „między innymi stabilność systemu finansowego i bezpieczeństwo depozytów, a także utrzymanie zdolności tego sektora do finansowania rozwoju polskiej gospodarki w kolejnych latach”.
Projekt ustawy frankowej w dużej mierze oparty jest na najmniej kontrowersyjnym rozwiązaniu, zwrocie spreadów, ale nie tylko. „Dajemy bankom jeszcze rok, by miały czas by doprowadzić do przewalutowania kredytów” - poinformował Maciej Łopiński. Jednocześnie oprócz ustawy mają być wprowadzone specjalne bodźce nadzorcze. Mają one zachęcić banki do negocjowania z klientami warunków przewalutowania kredytów. „Przewalutowanie powinno nastąpić i będzie miało miejsce” - powiedział prezes NBP prof. Adam Glapiński. Nie będzie miało ono jednak – jak początkowo zakładano – charakteru ustawowego, ale banki dobrowolnie powinny do niego doprowadzić w porozumieniu z klientami. Żeby do takich porozumień doszło, zmusi je do tego nadzór bankowy, czyli KNF. W tym celu odbędą się konsultacje w ramach Komitetu Stabilności Finansowej, który opracuje silne bodźce dla banków, dodatkowe wymogi, które spowodują, że utrzymywanie portfeli kredytów walutowych będzie dla nich nieopłacalne. Efektem takiego działania ma być stworzenie przez banki atrakcyjnych warunków przewalutowania, ponieważ w takiej sytuacji również dla banków istotne będzie, aby pozbyć się kredytów walutowych. Bardzo znaczące jest to, aby proces ten przebiegał będzie stopniowo, co w swoich wypowiedziach podkreślał Krzysztof Pietraszkiewicz, który uznał za niezmiernie istotny fakt, że problem walutowych kredytów mieszkaniowych miałby zostać rozwiązany poprzez rozłożenie tego procesu w czasie. Zwrócił również uwagę na to, iż "spokojne, rozłożone w czasie podejście do rozwiązania problemów kredytów walutowych" to "niezmiernie istotna informacja". Zaznaczył, że zarówno prezes NBP, jak i przedstawiciele kancelarii prezydenta "podnosili w swoich wystąpieniach kwestię stabilności polskiego systemu finansowego", bezpieczeństwa depozytów oraz "zdolności do finansowania przez banki polskiej gospodarki".
Związek Banków Polskich wstępnie chwali nową propozycję, „uznając te informacje za ważne i stabilizujące polski sektor bankowy, ale też pokazujące drogę postepowania, jaką chcieliby pójść pan prezydent i prezes NBP" – podkreślił Krzysztof Pietraszkiewicz. „Ponieważ nie może też dojść do osłabienia sektora bankowego i tym samym ograniczenia możliwości finansowania przez ten sektor rozwoju gospodarczego. Ważne jest także aby wypracować takie rozwiązanie aby przy okazji nie wywoływać fali sporów z inwestorami, które mogłyby zaowocować kosztownymi dla państwa procesami” - argumentował prezes ZBP. Zapewnił także, że sektor bankowy ze swojej strony będzie przedstawiał kolejne konstruktywne propozycje w kwestii kredytów walutowych.
Artykuł autorstwa Magdaleny Parys, studentki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie odbywającej praktyki studenckie w Centrum AMRON
